Współfinansowanie

Projekt realizuje

Błotniak łąkowy Circus pygargus

Ptak drapieżny o smukłej, eleganckiej sylwetce. Samce są nieznacznie mniejsze i smuklejsze od samic, mają popielatoszary grzbiet, głowę i pierś, a białawy spód ciała jest rdzawo kreskowany i kropkowany. Skrzydła są wąskie, ostro zakończone, podczas szybowania uniesione w kształcie litery V. Z resztą ciała mocno kontrastują czarno zakończone lotki dłoniowe. W locie samca można poznać po ciemnych paskach na skrzydłach (z wierzchu jeden, od spodu dwa). Samice maja brązowy grzbiet z widoczną białą plamą nadogonowa (w kształcie półksiężyca), spód jasno kremowy z brązowym kreskowaniem. Lotki i sterówki prążkowane. Młode osobniki są ciemne. Spód ciała jest rdzawy, rzadziej kasztanowobrązowy, bez rysunku. Na głowie wyraźna ciemna plama uszna, biaława brew oraz plama pod okiem. Ogólnie w ubarwieniu przeważają brązy.

  • Błotniak łąkowy. Rys. Michał Skakuj

Długość ciała: 41-52 cm
Rozpiętość skrzydeł: 95-120 cm
Masa ciała: samice ok. 370 g, samce ok. 270 g

Występowanie i liczebność

Zasięg błotniaka łąkowego obejmuje całą Europę, bez północnej jej części oraz południowo-zachodnią część Azji. W Polsce jest to nieliczny ptak lęgowy. Występuje nierównomiernie na całym niżu. Najliczniej na wschodzie i w centrum kraju, zwłaszcza na Podlasiu, Mazowszu i Lubelszczyźnie. Większe skupienia par notowano również w Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim. Krajowa populacja jest szacowana na 3300-3550 par (MPD)

Siedlisko
Preferuje tereny otwarte. Dawniej zasiedlał głównie torfowiska i szuwary oraz łąki i ugory w dolinach rzecznych. Prawdopodobnie w wyniku osuszania terenów podmokłych zaczął gniazdować w uprawach zbóż, rzepaku, lucerny i koniczyny. Obecnie w niektórych regionach prawie 100% par wyprowadza lęgi w uprawach zbóż.

  • Łąki to główne łowiska błotniaka łąkowego. Fot. D. Krupiński

  • Błotniaki łąkowe często polują wzdłuż miedź. Fot. D. Krupiński

Pożywienie
Głównie drobne ssaki (przede wszystkim norniki), dopełnieniem diety są ptaki wróblowe (skowronki, pliszk żółte, pliszki siwe) w tym ledwo lotne młode, duże owady (pasikoniki zielone, chrząszcze, ważki) oraz jaszczurki.

  • Transfer pokarmu w powietrzu. Fot. A. Łukijańczuk

  • Samiec ze schwytanym nornikiem. Fot. A Łukijańczuk

Polowanie
Atakuje ofiary z niskiego lotu patrolowego nad terenami otwartymi (polami, łąkami i pastwiskami). Drobne ptaki (np. skowronki lub pliszki żółte) może chwytać także w locie.

  • Samiec w gnieździe. Fot. G. Leśniewski

  • Samiec błotniaka łąkowego. Fot. A. Łukijańczuk

  • Samica błotniaka łąkowego. Fot. A. Łukijańczuk

  • Samica w gnieździe. Fot. G. Leśniewski

Rozmnażanie
Ptaki przylatują na legowiska od połowy kwietnia do połowy maja. Najpierw samce, później samice. Gniazdo buduje samica, na ziemi pod osłoną wyższych roślin. Początek lęgów od połowy maja do początku czerwca. Samica składa przeważnie 3-5 jaj. Ptaki wyprowadzają jeden lęg w roku. Wysiadywanie, zaczyna się już od pierwszego jaja. Młode wykluwają się więc w kilkudniowych odstępach. Wysiadywanie trwa od 27-30 dni. Pisklęta przebywają w gnieździe ok. 30-40 dni. Wylatują z gniazda od połowy lipca. Przez 2 tygodnie po wylocie są jeszcze dokarmiane przez rodziców. Efektywność lęgów jest dosyć niska i wynosi 1-2 młode na parę.

  • Tokujący samiec. Fot. A. Łukijańczuk

  • Tokujący samiec. Fot. A. Łukijańczuk

Migracja
Błotniak łąkowy jest ptakiem wędrownym. Na lęgowiskach w Europie spędza 4 miesiące (od połowy kwietnia do połowy sierpnia) po czym odlatuje na zimowiska w Afryce (znajdujące się w strefie Sahel na południe od Sahary), gdzie przebywa 6-7 miesięcy (od połowy września do końca marca). Zazwyczaj pierwsze na lęgowiska przylatują samce.

 

 

Zagrożenia
W XX w. w Europie nastąpił spadek liczebności błotniaka łąkowego, głównie w wyniku przekształcania i zaniku jego naturalnych siedlisk (melioracja podmokłych łąk i bagien), ale także upraszczania krajobrazu rolniczego (komasacja gruntów, likwidacja miedz, ugorów, zadrzewień i krzewów) oraz intensyfikacji produkcji rolnej. Lęgi zlokalizowane na polach zbóż, rzepaku, koniczyny czy lucerny oraz na kośnych łąkach są często nieumyślnie niszczone podczas prac polowych i sianokosów. Najprawdopodobniej w ostatnich latach coraz większym zagrożeniem dla lęgów jest drapieżnictwo lisa. Lęgi są również niszczone przez koty, psy oraz kuny. Na zimowiskach w Afryce istnieje również szereg zagrożeń m. in.: przekształcanie naturalnych siedlisk przez człowieka i masowe stosowanie toksycznych środków owadobójczych.

 

Status ochronny
W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymagający ochronny czynnej. 
Kategoria IUCN: LC (gatunek niższego ryzyka) 
Dyrektywa Ptasia UE: załącznik I 
Konwencja Berneńska: załącznik II 
Konwencja Bońska: załącznik II